Edebiyat çevreleri, Nobel ödüllü Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez'in hastalığı nedeniyle yaşamının son günlerinde inzivaya çekilmiş ve yakın dostlarına aşağıda değişik dillere çevrilen ve hayata dair yazdığı yaşam manifestosu niteliğindeki mektubunu yayınlamıştır.  Benim nobel ödülü yazar olarak okuduğum vede çok beğendiğim,Yüzyıllık  Yalnızlık,  Aşk ve Öbür Cinler, Kırmızı Pazartesi, Bir Kaçırılma Öyküsü, Albaya Mektup Yazan Kimse Yok, Kolera Günlerinde Aşk, kitapları Latin yazarın dünya edebiyatına kazandırdığı önemli eserler.

Yazar yakalandığı hastalığı nedeniyle  kaleme aldığı mektup, içerik ve bizlerin hayata bakış açısını şekilendirmesi bakımından incelemeye değer niteliktedir.

 

Gabriel’in mektubu:

“Tanrı bir an için paçavradan bebek olduğumu unutup, can vererek beni ödüllendirse; aklımdan geçen her şeyi dile getiremeyebilirdim, ama en azından dile getirdiklerimi ayrıntısıyla aklımdan geçirir ve düşünürdüm.Eşyaların maddi yönlerine değil anlamlarına değer verirdim. Az uyur, çok rüya görür, gözümü yumduğum her dakikada, 60 saniye boyunca ışığı düşünürdüm.

İnsan aşktan vazgeçerse yaşlanır.
Başkaları durduğu zaman yürümeye devam ederdim.
Başkaları uyurken, uyanık kalmaya gayret ederdim.
Başkaları konuşurken dinler, çikolatalı dondurmanın tadından zevk almaya bakardım.
Eğer Tanrı bana birazcık can verse, basit giyinir, yüzümü güneşe çevirir, sadece vücudumu değil, ruhumu da tüm çıplaklığıyla açardım.
Tanrım, eğer bir kalbim olsaydı, nefretimi buzun üzerine kazır ve güneşin kendini göstermesini beklerdim. Gökyüzündeki aya, yıldızlar boyunca Van Gogh resimleri çizer, Benedetti şiirleri okur ve serenadlar söylerdim. Gözyaşlarımla gülleri sular, vücuduma batan dikenlerinin acısını hissederek, dudak kırmızısı taç yapraklarından öpmek isterdim.
Tanrım bir yudumluk yaşamım daha olsaydı…
Gün geçmesin ki, karşılaştığım tüm insanlara onları sevdiğimi söylemeyeyim. Tüm kadın ve erkekleri, en sevdiğim insanlar oldukları konusunda birer birer ikna ederdim. Ve aşk içinde yaşardım.
Erkeklere, yaşlandıkları zaman aşkı bırakmalarının ne kadar yanlış olduğunu anlatırdım. Çünkü insan aşkı bırakınca yaşlanır.
Çocuklara kanat verirdim. Ama uçmayı kendi başlarına öğrenmelerine olanak sağlardım.
Yaşlılara ise, ölümün yaşlanma ile değil unutma ile geldiğini öğretirdim.
Ey insanlar sizlerden ne kadar da çok şey öğrenmişim.
Tüm insanların, mutluluğun gerçekleri görmekte saklı olduğunu bilmeden, dağların zirvesinde yaşamak istediğini öğrendim.
Yeni doğan küçük bir bebeğin babasının parmağını sıkarken aslında onu kendisine sonsuza dek kelepçeyle mahkûm ettiğini öğrendim.
Sizlerden çok şey öğrendim. Ama bu öğrendiklerim pek işe yaramayacak.

Çünkü hepsini bir çantaya kilitledim.
Mutsuz bir şekilde…
Artık ölebilir miyim?”

 

Gabriel takma adı ile Gabo dün hayata gözlerini yumdu.

 

Tecrübesinden Yararlanmasını Bilmek Gerekir.

Yaşını başını almış, iyi eğitimi, bilgi bikrimi en üst düzeyde olan ve Nobel ödülü almış Gabriel Garcia Marquez türü kişiliklerin yaşam tecrübesi insanlık için en büyük öğretidir. Sanat ve yazın türü kişilikler genelde geniş hayal gücüne sahip oldukları için sistemi bir bütün olarak görebilme yeteneğine sahiptirler. Bugün bilimin bu denli gelişmişliği ve buluşların birçoğu hayallerin geçeğe dönüştürülmesi sonucu geçekleşmiştir. Albert Einstein “hayal etmek bilmekten daha önemlidir” der.

87 yaşındaki Marquez'in "Artık ölebilir miyim" diyerek, "Tanrım bir yudumluk yaşamım olsaydı... Aşk içinde yaşardım" diyor. Yaşamı anlamaya çalışan biz insanlar için ölüm bilincini içselleştirmiş ve buradan kaçışın olmadığını yaşayarak öğrenmiş ve öğrendiklerini de billurlaştırarak bizlerin yararına sunan bu tür değerleri ve önerileri kaçırmamak gerekir.

Yazarın belirttiği “Ey insanlar sizlerden ne kadar da çok şey öğrenmişim” ifadesi beni en çok etkileyen cümlelerden biridir. Yaşamıma yön veren çok sayıda insan oldu. Hepsinden iyi veya kötü bir şey öğrendim. Sosyolog Prof. Dr. Emre Kongar’ın “Herkesten Bir Şey Öğrendim” adlı kitabı aynı şekilde öğreticidir. Sayın Kongar “Öğrencilerimden, okurlarımdan, izleyicilerimden, çocuklarımdan, torunlarımdan öğrenmeye devam ediyorum. Çalışıyorum, okuyorum, yazıyorum, ders veriyorum ” diyor. Yaşamın kendisi, bir bütün olarak deneme yanılma ve karşılıklı öğrenmeyi ve birçok çelişkinin bileşkesini içeriyor. Hani derler ya “kötü den de öğrenilecek bir şey vardır, çünkü o şey, iyinin anlaşılması için emsal oluşturur”. Bazen birileri sizi kötülüğüne eleştirebilir, size kızabilir, düşmanca yaklaşabilir, ancak bundan yararlanmasını bilmek gerekir. Eleştiriden ders çıkarmak gerekir. Sizi eleştiren, sizin de bir eksiğinizi size hatırlatmış olmakla, size iyilikte bulunur.

Gabriel’in belirttiği “Tüm insanların, mutluluğun gerçekleri görmekte saklı olduğunu bilmeden, dağların zirvesinde yaşamak istediğini öğrendim” ifadesi bu anlamda önemlidir. Eğer gerçeği anlayabilirsek mutluluğu yakalar, hayatımızı diğer insan ve canlılar ile doğada barış içinde geçirebiliriz. Bazıları bazen gerçekten çok zalim oluyor, çıkarı için her yolu mübah gören çok sayıda kişi ile karşılaştık. Hele bir de bu kişiler, yetenekleri ve işlevi ile sizden gerideyse kendilerini kabul ettirmek için çok daha zorlu kişiler olabiliyorlar. Ancak bundan da ders çıkarmak ve Gabriel’in yine belirttiği gibi “Tanrım, eğer bir kalbim olsaydı, nefretimi buzun üzerine kazır ve güneşin kendini göstermesini beklerdim” ifadesine uygun davranmak gerekir.

 

İyi İnsan Bile Eğer Yanlış Zeminde ise Kötü İnsan Olabilir

Türkiye’nin yetiştirdiği mimar, kültür insanı ve bilge Doğan Kuban, CBT dergisinin köşesinde (CBT 1407, 7 Mart 2014) “Para ve iktidar kavgası uygarlığın çare bulamadığı en iğrenç insan hastalığıdır. Türkiye de bu çukurdadır. Dünya tarihinde ne bir bilge ne de bir filozof insanoğluna para ve iktidarı tavsiye etmedi. Fakat insanlar ne bilgeleri ne peygamberleri ne de filozofları dinledi; şeytanın avukatı ya da hayvan olmayı yeğledi. Bugün öyle bir dünyada yaşıyoruz” diyor.

İnsanlığın binlerce yıllık tarihi içinde besin sağlamak için kendi aralarında verdikleri savaş, doğal olarak temel ihtiyaçlar (beslenme, sürdürülebilirlik (seks) üzerine kuruludur. Ancak insan çoğu zaman ihtiyacın üzerinde büyük bir açgözlülükle ölümüne seks, güç ve para için savaş veriyor. İnsanların çıkarları ve güç ilişkileri, bazen insanı kötü insan yapabiliyor. Ancak sonunda insanın bu kadar gürültü patırtıya rağmen sonunda geldiği gibi dünyayı terk ettiğini yaşayarak görüyoruz. Tabii bazıları da yaşamları boyunca dünyada olup biteni işin arka planında yaşananları anlamadan geçip gidiyorlar. Bazıları da yaşamın ana öğelerini erkenden algılayarak, sınırlar ve sorumluluklar bilinci içinde başkalarının hakkına ve hukukuna saygı duyarlar. Bilinçli yaşayan insanlar diğer canlıların da yaşam hakkına saygı duyarak, doğada herkese barınma ve beslenme için yer olduğu özgüveni ile daha barışçıl yaşayabilmektedirler. Tabii bu kolay olmuyor, fen okuryazarlığı olan, sağlam doğa ve tarih bilinci yanında felsefe ve mantık eğitimi ile insan ancak bilinçlenir. Bilimsel normlardan uzak eğitim ile insanlık hiçbir zaman yaşamı anlayamayacağı gibi mutluluğu da yakalayamayacaktır. Newton en büyük kitap “Doğadır” diyordu. Gabriel’in ölümü öncesi mektubunda belirtikleri doğada yaşam ve birlikte yaşamın ana hatlarını yeniden hatırlatıyor.

Bir insanın günlük ihtiyacı bir ekmek, bir litre süt, iki meyve ile giderilir. Bir insanın işi gücü varsa, minimum ihtiyaçlarını gideriyorsa, akıl sağlığı yerindeyse, eşi dostu varsa, ailesi ile sağlıklı ve mutluysa gerisi nedir diye sormak gerekir. İnsanlığın bu tecrübesi önemlidir.

Keşke insanlar, Gabriel gibi yazar, bilgin, filozofları dileseydi. Sanırım dünya şimdikinden çok daha yaşanır olurdu. Yaşamı anlamamıza kültürel birikimi ile katkı sunan Gabriel Garcia Marquez’a ve diğer katkı sunan isimli ve isimsiz tüm kahramanlara saygılar.

Son Düzenlenme Cuma, 11 Temmuz 2014 13:37

REHBERLİK EDEN, ÖĞRETEN VE ÜRETEN KÖY ENSTİTÜLERİ

YazdırPDF

REHBERLİK EDEN, ÖĞRETEN VE ÜRETEN KÖY ENSTİTÜLERİ

Köy Enstitüleri, ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı yasa ile açılmış okullardı. Tamamen Türkiye'ye özgü olan bu eğitim projesi 28 Aralık 1938 tarihinde milli eğitim bakanı Hasan Ali YÜCEL tarafından bizzat yönetildi.

Neredeyse tüm Anadolu'nun okulsuz ve öğretmensiz olduğu gerçeği göz önüne alınarak dönemin Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali YÜCEL tarafından İsmail Hakkı TONGUÇ'un çabalarıyla köylerden ilkokul mezunu zeki çocukların bu okullarda yetiştirildikten sonra yeniden köylere giderek öğretmen olarak çalışmaları düşüncesiyle kuruldular. Okuma yazma oranı Cumhuriyet ilk kurulduğu yıllarda %5 bile değildi. Bunun yanında nüfusun %80'lik bölümü köylerde yaşıyordu. Köy Enstitüleri'nin kurulması ve yaygınlaşması konusunda pedagoji uzmanı Halil Fikret Kanad'ın önemli çalışmaları vardı. Kanad o dönemde; “zorunluluktan değil özveriyle öğrenci yetiştirecek köye göre öğretmen” fikrini savunmuştu.

 

Hasan Âli Yücel Milli Eğitim Bakanlığı döneminde dünya klasiklerini Türkçeye tercüme ettirmişti. Köy enstitüleri öğrencileri her sene 25 tane klasik romanı okumakla yükümlüydü. Bu sayede zeki köy çocuklarından engin entelektüel birikimleri olan aydınlar oluşuyordu. Bu aydın köy öğretmenleri en az bir tane müzik aletini çalmasını da öğreniyordu. Aşık Veysel köy enstitülerinde müzik derslerinde öğrencilere bağlama çalmasını gösteriyordu.

Sabahın erken saatlerinde uyanan öğrenciler kızlı ve erkekli zeybek ve halk oyunları oynayarak sabah sporlarını da yapmış oluyorlardı. Daha sonra kahvaltı ardından zorunlu okuma saati vardı. Kahvaltıyı kendilerinden önce kalkıp fırında ekmek pişiren öğrenci arkadaşları hazırlıyordu.

Bu bakımlardan köy enstitüleri yaparak öğrenim konusunda dünyada benzeri görülmemiş bir örnek oluşturmuş ve birçok akademik inceleme ve araştırmaya örnek olmuştur.

Enstitülerde hazırlanan programlar, toplumun sanat ve kültür hayatına katkıda bulunulması amacıyla çevre il ve köylere de götürülerek sergilenmiştir.

1940 yılından başlayarak, tarım işlerine elverişli geniş arazisi bulunan köylerde veya onların hemen yakınlarında Köy Enstitüleri açıldı. Türkiye'de seçilen şehirlerden uzak ancak tren yollarına yakın tarıma elverişli 21 bölgede köy ilkokullarına öğretmen yetiştirmek üzere açılmıştı. Öğretmenler köylülere hem örgün eğitim verecek, okuma yazma ve temel bilgileri kazandıracak hem de modern tarım tekniklerini öğretecekti. Kitaba deftere dayalı öğretim yerine iş için, iş içinde eğitim ilkesi tatbik ediliyordu. Her köy enstitüsünün kendisine ait tarlaları, bağları, arı kovanları, besi hayvanları, atölyeleri vardı. Derslerin %50'lik bölümü temel örgün eğitim konularını içeriyordu. Geri kalanı ise uygulamalı eğitimdi.

Kapatıldığı 1954 yılına kadar Köy enstitülerinde 1.308 kadın ve 15.943 erkek toplam 17.251 köy öğretmeni yetişmişti. Fakir Baykurt, Ümit Kaftancıoğlu, Talip Apaydın, Mahmut Makal… gibi önde gelen yazarlar ve düşünürler bu okullarda yetişmişlerdi

Köy Enstitülerine yöneltilen ve kapatılmaları ile sonuçlanan belli başlı eleştiriler birkaç ana başlık altında toplanabilir. Enstitülerde öğrenciler tek tip üniforma giyiyordu ve enstitü müdürü bile buna uyup aynı üniformayı giyiyordu. Öğrenciler bizzat yönetime katılıyorlardı. Bu ve benzeri sebepler ile enstitülere komünistlik suçlamaları yapılıyor arada bir ihbar mektuplarını dikkate alan polisin baskınlarına uğruyordu. Kız öğrencilerin erkek öğrenciler ile karma eğitim görmesi sonu gelmez dedikodulara neden oluyordu. Öğrencilerin boğaz tokluğuna öğrenim görecekleri kendi okullarının inşasında çalıştırılmaları eleştirilmekteydi. Köylere atanan öğretmenler yörenin toprak ağalarıyla sorunlar yaşıyorlardı. Bu geçimsizlikler köy öğretmenlerinin toprak ağalarının seçtirdiği milletvekillerine şikâyet olarak ulaşıyordu. Bu durum toprak sahiplerinin durmaksızın Ankara'ya baskı yapmalarına neden oluyordu. Sonuç olarak göstermelik bahanelerin dışında bu aydınlanma projesi yerli ve yabancı sermayenin düzenini bozacağı için baskılar sonucu 1954 yıllından Köy Enstitüleri tümden kapatılmıştır.

Bu gün ise 12 yıllık AKP iktidarı kendi siyasal, ideolojik ihtiyaçlarını karşılamak üzere 5 ayrı bakanla eğitimin genel dokusuyla her seferinden oynamış, kamusal, parasız, bilimsel ve laik eğitimden uzaklaşarak, eğitimde özleştirmeyi hızlandırılmıştır. Yüz binlerce öğretmenin işsiz kalmasına, ekonomik sorunlarla boğuşan ve toplumdaki itibarı en çok zedelenen mesleklerden biri haline gelmiştir.

AKP; talebimiz olan kamusal, parasız, bilimsel, laik ve anadilinde eğitim yerine gerici, ırkçı, cinsiyetçi bir müfredatla bilimsellikten ve pedagojiden yoksun bir şekilde eğitimi tümden paralı hale getirmiştir.

Eğitim Sen olarak köy enstitülerin kuruluşunun 74. yılında, aydınlama ateşini taşıyan, demokratik öğretmen hareketinin ülkemizde gelişmesine büyük katkılar sunan tüm Köy Enstitülü eğitim emekçilerine şükranlarımızı bir kez daha iletiyoruz.16.04.2014

Şube Yürütme Kurulu Adına

Ahmet KARAGÖZ

Şube Başkanı

Dünya Su Günü Etkinliği

TMMOB Adana İKK tarafından 22 Mart Dünya Su Gününde, Taşköprü üzerinde, etkinlikle desteklenen basın açıklamamız olacaktır.

Desteklerinizi ve katılımınızı bekliyoruz. Saygılarımızla

 

Nazım Biçer

TMMOB Adana İKK Sekreteri

DÜNYA SU GÜNÜ ETKİNLİĞİ:

Yer: Taşköprü

Tarih: 22 Mart 2014 Cumartesi

Saat: 16.00

Türkiye’nin gündemi o kadar yoğun ki çoğu zaman insanı bunaltıyor. Üniversitelerin içinde bulunduğu hantal yapı ve olaylara sessiz kalması insanın ruhunu sıkıyor. Baharın gelişi ile doğanın sunduğu güzellikler bütün canlılığı ile her an gözümüzün önünde ama bu ağır ve verimsiz hengâme içinde bu renkliliği bile çoğu kez göremiyoruz. Ancak üniversitemizi ziyaret edenlerin kaçmıyor gözünden, yerleşkenin doğasından hep övgü ile bahsediyorlar.

 

Balcalı Güzelleri Belgelendi: Kelebekler

Baharın bu coşkulu günleri Balcalı kampüsünün tadına doyulmuyor, enfes rengârenk çeşitli desenleri ve değişik kokuları büyüleyici oluyor. Akşamüstü kampüste yapılacak kısa bir gezinti gerçekten insan farklı bir dünyanın kapılarını açıyor.

Üniversite alanında soyu tükenme noktasına gelen bazı hayvan ve bitki türleri de bulunmaktadır. Üniversite yerleşkesi tam bir botanik bahçesi. Adana Eczacılar Odası kampüste bir “Tıbbi Bitkiler” bahçesi kurmak istiyor. Çok önemsedim. Prof. Dr. Cengiz Darıcı kampüsteki bitkilerin bir kısmının envanterini çıkardı. Çok memnun olum. Gönlüm ister ki yerleşkedeki bitkilerin kimlik kütükleri hazırlansın ve bitkilerin tanınırlığı öğrenciler ve meraklılar için görünür olsun.

Güzel bir çalışma da Prof. Dr. Zeynel Cebeci’den geldi. Kelebek çeşitlerini çektiği fotoğraflarda bir araya getirerek kitaplaştırdı. Akademisyen kitabevi yayınlarında çıkan “Balcalı Güzelleri” kelebek türleri için fotoğraf rehber türlerini en güzelleri ile belgelenmiş bir kitap ve üniversitemiz için ayrı bir öneme sahip bir ilktir.

Üniversitede kendi çalışma alanı dışında yazan, çizen, hayata başka bir gözle bakan hocaların varlığını çok önemsiyorum. Dünyada bilim insanlarının tipik özelliklerinden biri çok yönlü ve hayata hep, felsefe, şiir ve matematik gözü ile bakmalarıdır. Bilim temelde doğanın gözlenmesi ve onun sırlarını yakalamaktır. Bu bağlamda Balcalı Güzelleri kitabı ile kampüsteki 100 küsur farklı kelebeği uzun süreli izleyerek onların en güzel görüntülerini yakalaması, bizlere ulaştırması tarihe tanıklık ve biyoçeşitliliğin yansıtılması bakımından felsefi bir boyutu da taşımaktadır.

 

Kelebek Zevki Önemli

Kelebeklerin rengi, görünümü, çeşitliliği hep insanların ilgisini çekmiştir. Sayın Cebeci’nin fotoğrafları ile belgelediği gibi kelebekler kendi güzellikleri kadar rengârenk bitkilerin en kıymetli organı olan çiçeklerin polenleri ile beslenirken oluşan görüntü iki güzelliği bir araya getirmiştir.

Kelebek deyip geçmemek gerekir; bitkisel üretimin devamlılığı için de kelebekler eşsiz bir görev üstlenmektedir. Biyolojik olarak kelebekler ciddi bir başkalaşım geçiren ender yaratıklardır. Genelde soğuk iklimden sıcak iklimlere göçerler. Bu nedenle genelde biz orkideleri baharla birlikte kısa süreliğine görürüz, yılın geriye kalan kısmında ise ancak toprakta yumruları dinlenmeye geçer. Kelebekler bitki yapraklarının altına yumurtalarını bırakır. Yumurtadan önce bir tırtıl larva çıkar, larva önce yumurta kabuğunu yer, sonra yaprakları yer, sonrada yeniden bir başkalaşım geçirir ve larva konumuna döner, sonunda kelebek olarak doğaya döner. İlginç renkli yapıları hepimizi büyüler.

 

Fotoğraf Sanatı ve Felsefe
Eskişehir Anadolu Üniversitesin hocası değerli dostumuz Dr. Faruk Atalar düzenli olarak kısa ve özlü felsefi, tarihi ve sanatsal tartışma yazıları yayınlamaktadır. Çok zenginleştiğim bir yazısında “Japonya'da yapılan deneylerde “hızlı renk akışlarını seyretmenin stresi azalttığı ve tatile çıkmış gibi rahatlattığı ispatlanmış” diyor. Sanat eleştirmeni ve yaratıcı düşünce konusunda saysız eserler sunan sayın Dr. Atalar yaratıcılık ve beyin zindeliği için her sabah en az 30-40 farklı renkleri içeren fotoğraf ve eserlere bakılmasını öneriyor. Sayın Atalayer hocam 29 MART ISTANBUL SEHIR UNIVERSITESI FOTOGRAF AKADEMISINDEKI Konuşması “FOTOĞRAF VE FELSEFE” üzerineydi. Anlamlı konuşmanın ana teması ise toplumsal dinamiklerin anlık görüntülenmesi ve kişinin felsefi dünyasına uygun olarak ona anlam yüklemesidir.

Felsefe ile fotoğraf arasında bir ilişki var mı diye sorulabilir. Fotoğraf bilgiyi anlık olarak kayıt altına almak ve bilgiyi derlemek açısından önemlidir. Bilimlerin bilimi felsefe bilgiye anlam yüklemesi ve onu tartışması bakımından, yarattığı etkileri konuşarak hayata anlam katması önemlidir. Burada fotoğraf sanatçısının neyi görüntülediği ve hangi bakış açısı ile olaya baktığı önemlidir.

 

Bilim İnsanı Gözlemci ve Felsefi Düşünceli Olmalıdır

Bilim insanı çok yönlü ve hayata farklı pencereden bakabilen, gözleyen ve gözlem sonucu hipotez kurabilen insan olarak bilinir. Bu bağlamda bilim insanının yaşama bütünsel bakıp makroyu kavraması ve o bütünlük içinde olayları tümden gelim ve tümevarım metotları içinde analiz etme yeteneğine sahip olması gerekir. Bilim insanının bu bağlamda biraz analiz, biraz hayalperest ve ütopyaları ile çevresindeki farklılıkları keşfedip bunu bilimsel bilgiye dönüştürmesi gerekir. Bu bağlamda doğa ve insan bilimleri kadar sanat da felsefi olarak ele alınıp işlendiği zaman yaşam daha anlamlı olmaktadır.

Anlık bilgiyi yakalamak ve onun değişimini izlemek ve bunun bizde bıraktığı yansımaları tartışmak önemli. Bu bağlamda fotoğraflamayı felsefi açıdan önemsiyorum. Bu bağlamda insanlık eskiden beri yaşamsal bilgiyi belgelemek için resim, heykel ve değişik şekillerde bilgiyi tanımlamak ve somut gösterge ile belgelemişlerdir. Bu nedenle fotoğraf öneli bir bilgi paketlemesidir.

 

Doğaya ve Yeşile Sahip Çıkmanın Bir Çok Yararı Var

Kelebek gibi kampüste orkide bitkileri bulunmaktadır ki bu dönem tam orkidelerin iki haftalığına görüleceği dönemdir. Ancak günden güne orkideler aşırı sökümden dolayı azalıyor. Bu aralar ayrıca portakal çiçeği kokusu her tarafta teneffüs edilmektedir. En sevdiğim kokuların başında gelmektedir portakal çiçeği kokusu. Ancak kent caddelerinin kenarlarına dikilmiş olan narenciye bitkilerinin de yer yer kesildiği görülüyor. Unutmayalım Çukurova pamuk ve narenciye ile anılmaktadır. Sembolik olarak narenciye ağaçlarının kente belirli bir bitki çeşitliliği içinde mekâna uygun olarak dikilmesi önemlidir.

 

Biyoçeşitliliğin Fotoğraflanması Bilime Katkı İçin Önemsenmelidir

Bu bağlamda kelebek fotoğrafları kampüsteki türlerin tanımlanması ve onların varlığının biyoçeşitlikle ilişkilendirilmesi ve felsefi bir yaklaşımla bakılması önemlidir. Kelebeklerin bizlerin yaşamına kattığı çok ciddi önemleri olduğunu bilerek kelebeklerin korunması ve yaşam için önemini vurgulamak aynı zamanda bizlerin yaşama bakış açasını değiştirmesi bakımından önemlidir. Bir bütün olarak doğanın bütün renklerinin korunması bilinci içinde olmak gerekir.

 

Üniversite Arazilerini Savunmak Adana’nın Akciğerlerini Savunmaktır

Adana kamuoyuna ve yetkililerine yerleşke alanı içindeki toprak yapısına dokunulmasını anlatmaya çalışıyoruz. Eğer Üniversite kentin kuzey doğusuna yerleşmeseydi bugün bu biyoçeşitliliğin ve oksijen deposunun yerini beton yığınları ile yükselen binalar alacaktı. Ve bugün Adana daha yaşanmaz bir kent olacaktı. Bu bağlamda doğaya ve araziye sahip çıkarak doğru yerde durulduğu ve iyi bir duruş gösterildiği görüyor. Bilim ve duyarlı insanlar için hayata biraz da rantın dışında, gelecek kuşakların beslenme ve yaşam alanı gözü ile bakmaları gerekir. Herkesi, kirlenen dünyamızda doğaya daha çok sahip çıkmaya, bu bağlamda üniversite arazilerinin önemini iyi kavramaya davet ediyorum.

 

Toprağa sahip çıkmak sadece kelebeklere sahip çıkmak değil, insana da sahip çıkmak anlamına geliyor. Felsefenin de bilimlerin de amacı erdemli bir mutluluğa erişmenin yollarını kolaylaştırmaktır. Betonlar insanı mutlu etmiyor. Betonlar ve rantiyecilik erdemli bir duruşu göstermiyor. Yeniden Zeynel hocamızı kutlar, hocamızdan ve diğer hocalarımızdan benzer güzellikte doğa, çevre ve toplumsal konulara duyarlı nice çalışmalar dilerim. 10 Nisan 2013 Adana

 

 

Prof. Dr. İbrahim Ortaş,

Çukurova Üniversitesi,  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

BİR ÇARPITMA, BİR TAKİYE VE TÜRBAN ÖZGÜRLÜĞÜ

Memur Sen bugünden itibaren kamu çalışanlarının “kıyafet serbestisi”ni hayata geçirecek bir eylem başlattığını açıkladı. Memur Sen’e Kamu Sen’in de destek vereceği belirtiliyor.
Memur Sen yöneticilerine bakarsanız bu eylemleri, kamuda çalışanların kılık kıyafetine “ölçü”, “sınır” getiren yönetmeliğe karşı bir “özgürlük başkaldırısı”dır!

Memur Sen yöneticileri böyle iddia ediyor da ama gerçek böyle midir?  Kuruluşundan bugüne kadar tam bir “gözlerimi kaparım vazifemi yaparım” tutumu benimsemiş sendika olarak Memur Sen’in yöneticilerinin böyle bir özgürlük aşkı, onların iddiaları çerçevesinde kalındığında elbette anlaşılır değildir.

 Ancak, Memur Sen yöneticilerinin iddiaları bir “çarpıtma” bir de “takiye”ye dayanmaktadır. “Çarpıtma”, özgürlük iddiasıyla ilgilidir. Memur Sen yöneticilerine göre, madem bir konuda bir yasak, bir sınırlama varsa, onu kaldırmayı istemek özgürlük istemek, özgürlükçü olmaktır! Oysa gerçekte özgürlükçülük, kişinin ya da kimi toplulukların “kafasına göre takılması”, “başıboşluk” değil, toplumsal olarak ilerlemenin önünde engellerin ortadan kaldırılmasını amaçlayan talepler için mücadeledir. Dolayısıyla geriye doğru, örneğin dini akitlerin bilimsel doğrularla aynı değerde görülmesinin savunulması (çifte doğru), isteyenin şeriat isteyenin laik mahkemede yargılanması (çok hukukluluk), ya da greve katılmayan işçinin grev kırma hakkının savunulması bir özgürlük savunuculuğu değildir. Tersine bu tür bir ”özgürlük savunuculuğu” toplumu geriye götüren, dolayısıyla gerçekte özgürlük düşmanı bir tutumudur. Bu tutumların restorasyon dönemlerinde, gericiliğin güç kazandığı dönemlerde ortaya çıkması da bir rastlantı değildir.

 Memur Sen’in laf kalabalığı arkasında sakladığı asıl hedefi olan “türbanla kamu hizmeti yapılması” talebi de kadını özgürleştiren, kadınların özgürlük mücadelesi içinde desteklenmesi gereken değil tersine kadını gelenek ve göreneğin, erkek egemen toplumsal değerlerin kıskacına iten bir girişim olarak özgürlük mücadelesi kategorisinden görülemez. Özellikle ülkemizde “kadının örtünmesi”, bugünkü biçimiyle kadının özgürleştirilmesinden çok onun gelenek, göreneğin sayısız bağlarıyla bağlanması, evin ailenin sorunlarının başına dikilerek hapsedilmesinin dayanağı olmuştur.

Memur Sen’in iddialarının “Takiye” yanına gelince: Memur Sen bu eylemi sanki hükümete, idareye karşı bir eylem gibi gösteriyor. Ama gerçekte bu eylemin Hükümet ve idareyle el altından işbirliği içinde organize edildiği de herkesin bildiği bir şeydir. Çünkü sendikanın bu girişimi, kadınların özgürleşmesi amaçlı değil AKP Hükümeti’nin “muhafazakar toplum” inşasının bir adımı olarak, üstelik de kadınların hapsedildiği gelenek görenek zindanının kapısına bir kilit daha vurulmasıdır. Bunun gizli saklı yanı yoktur. Başbakan daha yakın zamanda Memur Sen’in atacağı adımı desteklerken, kılık kıyafetle ilgili yeni bir düzenleme yapmayacaklarını da açıkladı. Çünkü böylece sorunu fiiliyatta bir “sosyal vaka” haline getirirken aynı zamanda kamu emekçileri arasında gerilim yaratacağını da bildiği için, onları yeniden yeniden bölmenin vesilesi olarak da bunu kullanmak istemektedir. Dahası idarenin de baskısıyla türban takmayan kadınların da baskı altına alınması amacının bu planda saklı olduğunu görmek için aşırı saf olmak gerekir. Bunun son örneği “Kur’an” ve “Hz Muhammed’in Hayatı” seçmeli derslerinin seçiminde görüldü.

 Elbette kamu emekçileri hem türbanla çalışmaya gelmenin bir özgürlük sorunu olduğu hem de bu vesileyle kamu emekçileri arasında yeni gerilimler yaratma oyununa gelmemelidir. Bu yüzden türban takan kadınlarla düşmanlaşmak yerine özgürlüğün ne olduğu ve inançlarının nasıl istismar edildiğini, hangi politikaların aleti ve kurbanı edilmek istendiklerini, ısrarla açıklayan bir tutumu benimsemelidirler.

 Ve elbette Memur Sen’in sahte özgülükçülüğünü ve kamu emekçilerinin öz talepleriyle bir ilgisi olmayan hükümet güdümlü bir sendika merkezi olduğunun teşhirini de ihmal etmeden!

İhsan Çaralan

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Dr. Erkan AYDOĞANOĞLU*

Patronlar, emeğin kendisini yeniden üretmesinin bedeli olan her türlü işgücü maliyetini azaltıp, daha fazla kar elde etmek amacıyla hareket ederler. Bunun gerçekleşmesi için, her fırsatta çalışma ilişkilerini dönemin ihtiyaçlarına göre yeniden biçimlendirirler. Bu şekilde yaratılacak olan “esnek”, “kuralsız”, “korunmasız” ve “güvencesiz” çalışma ilişkileri ile karşılaştıkları ya da karşılaşacakları krizlerden en az zararla çıkmayı hedeflerler. Bu nedenle krizlerin faturasını her fırsatta çalışanlara ödetmek isterler.

20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren devletler, sosyalizmin doğrudan etkisiyle, en azından teorik olarak halkın eğitim, sağlık, güvenlik gibi en temel ihtiyaçlarının karşılanması için birtakım pratik adımlar attılar. Günümüzde ise, kapitalizmin içinde bulunduğu kriz ve bunun yarattığı siyasal ve ekonomik sorunlar nedeniyle, krizin faturası bir kez daha emekçi sınıfların üzerine yıkılmaya çalışılıyor.

Kamu personel rejiminde yaşanan dönüşüm, ana hedefinde güvencesizleştirme olan ve işgücünü koruyucu herhangi bir düzenlemenin olmadığı yeni bir istihdam biçimi oluşturmayı amaçlıyor. Oluşturulmak istenen yeni personel sistemi ile kamu istihdamının günümüz kapitalizmine uyumlu bir içerikte “yeniden yapılandırılması” ve kamu emekçilerinin büyük bölümünün herhangi bir yasal ya da anayasal güvence olmaksızın daha “esnek” ve tamamen “güvencesiz” istihdam edilmesi hedefleniyor.

Başbakan dahil, AKP Hükümetinin çeşitli kademelerdeki temsilcileri, siyasi iktidarla birlikte değişen bir yönetim yapısı oluşturmak istediğini bir süredir sürekli vurguluyorlar. Hatta bu süreçte hükümetin yapmak istediği değişikliklere bürokrasinin ve idari yargının direnç gösterdiğini iddia ediyorlar. Bu nedenle, 10 yıldır, hemen her alanda yoğun bir siyasal kadrolaşma faaliyeti yürütüyorlar.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununda (DMK) bugüne kadar yapılan ve çoğunlukla başka yasal düzenlemeler ile birlikte hayata geçirilen değişiklikler, kamu personel sisteminde esnekleşme, kuralsızlaştırma ve güvencesiz çalışma uygulamalarını yaygınlaştırmanın somut zeminini oluşturuyor.      

13 Şubat 2011 tarihinde TBMM’de kabul edilen 6111 sayılı Torba Yasa ile çok sayıda kanunla birlikte 657 Sayılı DMK’da da önemli değişiklikler yapıldı. Kamu emekçilerinin iş güvencesinin nasıl kaldırılacağının tartışıldığı bugünlerde, 6111 sayılı kanunda yapılan ve tüm kamu emekçilerini yakından ilgilendiren yasal değişiklikleri bir kez daha hatırlamak ya da hatırlatmak gerekiyor. Söz konusu hatırlatma, AKP Hükümeti’nin 2013 hükümet programında da yer alan, kamuda esnek ve performansa dayalı yeni istihdam sistemini nasıl hayata geçireceğini, iş güvencesini nasıl fiilen ortadan kaldıracağını anlamak açısından önem taşıyor.

6111 sayılı Torba Kanun ile değiştirilen ve mevcut 657 Sayılı DMK’da yer alan ve önümüzdeki dönem iş güvencesinin tamamen kaldırılması sürecinde kolaylaştırıcı vazifesi görecek olan en kritik maddeleri hatırlamak, kamu emekçilerinin önümüzdeki günlerde daha somut olarak yaşayacakları gelişmeleri anlamak açısından önem taşıyor;

Kamuda sözleşmelilik dönemi

657 Sayılı DMK Madde 91: “Kadrosu kaldırılan memurlar, en geç altı ay içinde kendi kurumlarında niteliklerine uygun bir kadroya atanırlar. Bu memurlar, kurumlarında atama imkânı bulunmaması hâlinde aynı süre içinde başka bir kurumdaki kadrolara atanmak üzere Devlet Personel Başkanlığına bildirilir. Bunlar, atama işlemi yapılıncaya kadar kurumlarında niteliklerine uygun işlerde çalıştırılır ve yeni bir kadroya atanıncaya kadar eski kadrolarına ait malî haklardan ve sosyal yardımlardan yararlanmaya devam ederler.”

657 Sayılı DMK’nın 4-C maddesi yukarıda belirtilen işlemin bir benzerinin bizzat yapıldığı bir düzenlemedir. Özelleştirilen kamu işletmelerindeki kamu işçileri, 4-C kadrosuna geçene kadar özlük haklarını ve ücretlerini eski kadroları üzerinden tam almış, daha sonra işçilerin 4-C’ye geçirilmesi ile ücret ve özlük haklarında yarıdan fazla kayıp yaşanmıştır. Madde dikkatlice okunduğunda “kadrosu kaldırılan memurlar”ın “yeni bir kadroya atanıncaya kadar eski kadrolarına ait malî haklardan ve sosyal yardımlardan yararlanmaya devam edeceği” belirtilmektedir.

Kamuda esnek çalışma ve performans

657 Sayılı DMK Madde 100 (3. Fıkra): “Memurların yürüttükleri hizmetin özelliklerine göre, bu madde uyarınca tespit edilen çalışma saat ve süreleri ile görev yerlerine bağlı olmaksızın çalışabilmeleri mümkündür. Bu hususa ilişkin usul ve esaslar, Devlet Personel Başkanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir.” 

Bu ifade, yıllardır kamuda fiili olarak sürdürülen esnek çalışma uygulamalarının yasal hale getirilmesinin en somut kanıtıdır. Bu maddeye dayanarak kamu emekçilerinin “uzaktan çalışma”, evden çalışma” gibi uygulamalarla, “daha az maliyetle” çalıştırılmasının önü açılmıştır. Halen 657 sayılı DMK’da var olan bu maddenin tam anlamıyla uygulanabilmesi için kamu emekçilerinin yasal ve anayasal anlamda iş güvencesinin tamamen kaldırılması beklenmektedir.

İş güvencesinin kaldırılmasının hemen ardından her kurum personelini istediği şekilde ve kendi ihtiyacına göre kurallar koyarak, başka bir ifade ile kuralsız ve güvencesiz bir şekilde çalıştırabilecektir. Örneğin işin yoğunluğunu ya da “performans hedeflerine ulaşmayı” bahane göstererek çalışma sürelerini uzatacak, çalışan kamu personelinin yerini “performans düşüklüğü” gerekçe göstererek istediği gibi değiştirebilecektir.

657 Sayılı DMK Madde 110 (4. Fıkra): “Kamu kurum ve kuruluşları yürütmekte oldukları hizmetlerin özelliklerini göz önünde bulundurarak memurlarının başarı, verimlilik ve gayretlerini ölçmek üzere, Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşü alınmak kaydıyla, değerlendirme ölçütleri belirleyebilir.”

Bu madde, 2013 Hükümet programı ve AKP’nin “2023 Vizyonu” gibi metinlerde açıkça belirtilen kamuda esnek ve performansa dayalı çalışmanın yaygınlaştırmasının dayanağı olarak 657 Sayılı Kanuna eklenmiştir. Kamuda performans değerlendirme uygulamalarının,  angarya çalışma ve mutlak anlamda iş yükü artışını beraberinde getireceği düşünüldüğünde, bu tür uygulamalara karşı örgütlü direnişleri engellemek için tek engelin, yine asıl hedef olan iş güvencesi olduğu açıktır.

Grev, işten atılma nedeni!

AKP Hükümeti referandum sürecinde grev yasaklarını kaldırdıkları ile övünürken, 657 sayılı DMK’da yaptığı değişikliklerle grev yasaklarının kapsamını genişletmiştir. 657 Sayılı DMK’nın 125. maddesinin E bendinde yer alan “Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiil ve haller” şu şekilde düzenlenmiştir;

657 Sayılı DMK Madde 125 (E. Bendi): “a) İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunanlara devlet memuriyetinden çıkarılma cezası verilir.”

Kamu emekçilerinin, Türkiye’nin de altına imza attığı uluslararası anlaşma ve sözleşmeler gereğince grev yapma hakkı olduğu tartışmasız bir gerçektir. Her fırsatta haktan ve özgürlükten bahsedenlerin, emekçilerin en önemli caydırıcı gücü olan grev ve grev benzeri (iş yavaşlatma ve işi durdurma vb) eylemlerini memuriyetten çıkarılma ile cezalandırmak istemesi, yandaş olmayan sendikalara yönelik bir gözdağı olarak değerlendirilebilir.

Kamu emekçilerinin son yıllarda geniş bir katılımla gerçekleştirdiği 25 Kasım uyarı grevi ve geçtiğimiz yıl yapılan 23 Mayıs grevi üzerinden bu madde dayanak gösterilerek, greve katılan kamu emekçilerinin bırakalım “memuriyetten çıkarılmayı”, haklarında soruşturma bile açılmamış olmasını bu maddenin fiilen geçersiz olması olarak değerlendirmek mümkündür.

AKP hükümetinin kendisine yakın, müzakereci sendikaları güçlendirmek, mücadeleci sendikaları etkisiz hale getirmek için en temel sendikal eylemleri bile “memuriyetten çıkarılma” sebebi sayması, kamu emekçilerine yönelik içi boş bir tehdit olmaktan ileri gitmemektedir.

Ödünç memurluk!

657 Sayılı DMK EK Madde 8 (2. Fıkra): “(…) memurlar, kamu yararı ve hizmet gerekleri sebebiyle ihtiyaç duyulması hâlinde kurumlarınca, Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşü alınarak diğer kamu kurum ve kuruluşlarında altı aya kadar geçici süreli olarak görevlendirilebilir.”

Bu madde 657 sayılı DMK’da yapılan en dikkat çekici değişikliklerden birisidir. Söz konusu madde, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 7 nci maddesi ile düzenlenen “ödünç işçilik” uygulaması ile büyük benzerlik taşımaktadır. İş Kanununa göre işveren, yazılı rızasını almak üzere bir işçiyi; aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırabilir. Bu durumda mevcut iş sözleşmesi devam etmekle beraber, işçi bu sözleşmeye göre üstlendiği işin görülmesini, geçici iş ilişkisi kurulan işverene karşı yerine getirmekle yükümlüdür. Geçici iş ilişkisi, tıpkı ilgili maddede belirtildiği gibi, altı ayı geçemez ve yazılı olarak yapılır, gerektiğinde en fazla iki defa yenilenebilir. Kamu personel rejimindeki tüm değişikliklerin özel sektördeki çalışma ilişkilerine benzer bir içerikte düzenlenmek istendiği açıkça görülmektedir.

Bu düzenlemenin nelere yol açacağına daha somut bir örnek vermek gerekirse; 2010 yılında Kayseri’nin Sarız ilçesi kaymakamı, cezaevinde kadın gardiyan olmadığı için İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünden kadın öğretmenlerin cezaevinde kadın mahkumların üzerini araması için görevlendirilmesini istemiştir. O zaman bu uygulama yasal değilken, 6111 Sayılı Torba Yasa ile getirilen yukarıdaki düzenleme sonrasında artık kimse “ben öğretmenim, doktorum, büro emekçisiyim benim kazanılmış haklarım var” diyemeyecektir. Bu madde ile “istenmeyen” personelin başka kurum ve illere gönderilmesinin önünü açılmıştır.

6111 Sayılı Torba Kanun ile yapılan değişiklikler, önümüzdeki dönemde iş güvencesinin kaldırılması odaklı girişimlerin ilk adımları olmuştur. Önümüzdeki dönemde kamu personel rejiminde yapılmak istenen diğer değişikliklerle birlikte değerlendirildiğinde, tüm kamu emekçilere, tıpkı işçilerde olduğu gibi kuralsız, geçici, güvencesiz ve köleleştirici çalışma koşullarının dayatılmak istendiği açıktır.

Ne yapılmalı?

Önümüzdeki dönemde kamu emekçilerinin büyük bölümünün “sözleşmeli” ve iş güvencesinden yoksun olarak istihdam edilmeleri, kaçınılmaz olarak iktidarın dünya görüşü doğrultusunda hareket eden, onun verdiği yüzdelik zamlara “şükreden”, iktidar yandaşı “makbul” sendikaya üye olmaya zorlanan, her biri tornadan çıkmış gibi hareket eden “makul memur” tipini gündeme getirecek. 

Yeni personel rejiminde sözleşmeli personelin iş yaşamındaki geleceği, siyasi iktidarların atayacakları “parti memuru” yöneticilerin iki dudağı arasında olacak. Kamu kurum ve kuruluşlarında sözleşmeli istihdamın özellikle hastaneler, okullar ve diğer pek çok kamu kurumunda uygulanmaya başlaması geri dönüşü zor sorunları beraberinde getirecek.

Kamuda istihdamın büyük ölçüde “belirli süreli sözleşmeli” çalışanlardan oluşturulmak istenmesi, bilinen anlamıyla devlet memurluğu güvencesinin çok küçük bir kesim için (asker, polis, savcı, hakim vb) geçerli olacağının ispatıdır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 1965 yılında çıkarılmış ve aradan geçen sürede, ilgili dönemin ihtiyaçlarına göre değiştirilmiştir. Genel olarak bakıldığında 657 Sayılı DMK’nın savunulacak bir yanını bulmak mümkün değildir. Bu nedenle kamu emekçilerinin iş güvencesini savunurken, 657 sayılı DMK’yı savunur konuma düşmesi yapılacak en büyük hata olacaktır. Bu noktada savunulması gereken, devletin yurttaşlarına istihdam sağlama görevi olduğundan hareketle, kamu-özel ayrımı yapmaksızın her yerde istihdamın güvenceli olması ve taşeron çalışmanın/çalıştırmanın yasaklanması olmalıdır.

Önümüzdeki dönemde hayata geçirilmek istenen esneklik ve güvencesizlik temelinde oluşturulacak yeni personel sistemiyle yapılmak istenenleri sadece “memurları” ilgilendiren basit bir “yasa değişikliği” olarak görmemek gerekir. Kamu emekçilerinin son kalesi olarak ifade edebileceğimiz iş güvencesinin gasp edilme sürecini, sadece kamu hizmetleri sunanlar açısından değil, bu hizmetlerden yararlananlar açısından da değerlendirmek ve ortak bir tepki örgütlemek bugün her zamankinden daha önemli hale gelmiş durumdadır.

Bu aşamada yapılması gereken, geçmiş yıllarda olduğu gibi sadece mevcut “memur statüsünün” savunulması değil, her türden kuralsız ve güvencesiz çalışma biçimlerine karşı işçi, memur, sözleşmeli, taşeron, ücretli ayrımı yapmadan topyekun bir mücadelenin örgütlenmesidir. Aksi takdirde kamu emekçileri sadece kendi gemilerini kurtarmaya çalışırken, gemideki bütün yolcularla birlikte boğulma ihtimallerinin daha yüksek olduğu unutulmamalıdır.

--------------------------------------------------------------------------------

 

* Eğitim Sen Eğitim Uzmanı. Çalışma Ekonomisi Doktoru.

ÇALIŞMA YAŞAMINDA KADINA YÖNELİK ŞİDDET

VE ADANA İLİ ÖRNEĞİ

                                                                                                                        Esra ARSLAN**  Arzu SALDIRAY**

 

 Kadına yönelik şiddet dünyada en yaygın olan ancak yasal olarak en az tanınan insan hakları ihlalidir. Tarihin her döneminde ve hemen hemen bütün toplumlarda kadına yönelik şiddet geleneksel yapı, aile, medya, hukuk ve din gibi yapısal iktidar ilişkileri aracılığıyla normalleştirilen bir olgu haline gelmiştir. Kadına yönelik şiddet tüm dünyada 21. yüzyıla taşınan en önemli sorunlar arasında yer almaktadır. Toplumsal yaşamın her aşamasında rastlanan kadına yönelik şiddet olgusu; kadının maddi ve manevi bütünlüğüne ağır zarar vermesi nedeniyle ciddi bir halk sağlığı sorunu olmasının yanı sıra, kadının yaşama aktif ve üretken katılımının önüne geçerek sosyal ve ekonomik kalkınma önünde bir engel oluşturmakta, kadın erkek eşitsizliğinin devamına neden olmaktadır.

 

Dosyayı Görmek İçin Tıklatın

Yeni Yükseköğretim Yasası Ne Getiriyor ve Ne Götürüyor?

Prof. Dr. İbrahim Ortaş,

Çukurova Üniversitesi, This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Yeni TYÖK ve eski YÖK yasası uzunca eleştirilerden sonra Rektörler ve UAK üyelerinin bilgisine sunuldu.

Yeni yasanın üniversite tanımı özerklik ve evrensel yükseköğretim anlayışı ile çelişmektedir. Yasa fırsat eşitliği, demokrasi, rekabet gibi önemsenen söylemler olmakla birlikte üniversitelerin olmazsa olmazı olan özerkliği bay pas ederek üniversite üst yönetimlerinin oluşumunu kontrol etmeyi öngörüyor. Yasa temelde rektörlük seçimi sorununa odaklanmış ve kontrolü doğrudan veya dolaylı olarak hükümet ve TYÖK’e bağlı bir üniversite konseyi tarafından yürütülmesini hedefliyor. Yasa üniversiteleri kendi içinde gelişmişlik düzeylerine göre birkaç konsey modelini öneriyor. Kendi gelirini kendisi oluşturan ilk 10 kadar üniversiteyi bir kategoriye koyarak adeta mütevelli heyeti yöntemi ile rektör atamasını öneriyor. Yeni kurulan ve sınırlı sayıda öğretim üyesine sahip üniversiteleri bir şekilde atama benzeri bir yola rektör atamasını öneriyor. Geriye kalan geniş bir üniversite grubunu da kısmi kontrol ile rektör atamasını öngörüyor. Rektör atanması açıkça siyasileşeceği ve yer yer yerel YÖK yapılarının oluşacağı kaygısı öne çıkmaktadır.

Yasanın bu hali üniversite özerkliğini tamamen ortadan kaldıran, özel ve yabancı üniversitelerin önünü açan, öğretim üyelerini kendi kararlarını verme olanağını elinden alan ve birer çalışan memur durumuna getirmektedir. Önerilen yasadaki rektör seçimi yöntemi mevcut anayasanın 130 ve 131 maddesine aykırı, diğer bazı pratik öneriler ise anayasaya bile gereksinim duymadan mevcut 2547 sayılı yasa kendi içinde alacağı kararlarla çözebilir.

Aşağıda yasanın önerildiği şekli ile ana hatlarını ve görüşlerimi de katarak işledim. Mevcut YÖK yasası son 30 yılda üniversitelerimizi verimsizleştirdi. YÖK yasası ilk oluştuğunda yapılan eleştirilerin tümü haklı çıktı. Ülkemiz bilim dünyasından koptu ancak 2547 sayılı yasaya karşı önerilen yeni yasanın bu halini hak etmediğimizi düşünüyorum. Üniversite kamuoylarında aldığım ilk tepki üniversite kamuoyunun kabul etmeyeceği yönünde. Hatta 2547 kalsın daha iyi diyenleri duydum.

 

Yeni Yasa Sekiz Ana Bölümden Oluşmaktadır:

1. Yükseköğretim Kurumu Statüleri,

2. Yükseköğretim Kurumunun Yönetimindeki Ana Organlar,

3. Yükseköğretim Alanının Koordinasyonu Ve Üst-Yönetimi,

4. Eğitim,

5. Yükseköğretimde Araştırma,

6. Toplumsal Hizmet,

7. Yükseköğretimin Denetimi Ve Kalite Güvencesi,

8. Öğretim Elemanı Atama Ve Yükseltme Süreçleri.

YÖK’ün adı değişiyor
YÖK’ün adı başına Türkiye kelimesi eklenerek Türkiye Yükseköğretim Kurulu olarak değişiyor. TYÖK’ün yapılanması organlarının seçimini de eski YÖK yasasında olduğu gibi yine Cumhurbaşkanı, üniversiteler ve Bakanlar Kurulu yapıyor. Bir alternatif olarak TBMM de düşünülüyor. Bir öneri olarak Üniversitelerarası Kurul ve Rektörler Konseyi de kaldırılarak yerine Rektörler Kurulu getiriliyor.

Dünyada örneği olmayan YÖK’ün artık kaldırılması ve yerine bir koordinasyon merkezi olarak Rektörler Kurulunun kurulması daha yaralı olur görüşündeyim.

Performans Geliyor

Yeni yasa önerisi biraz da rekabeti teşvik etme, yükseköğretim kurumlarının kendi içinde performansı öne çıkaran bir yönetim modeli geliştirmesi öneriliyor. Akademik üretimi merkeze alarak desteklemeyi öneren bir yapı öneriliyor. Akademisyenlerin performansları doğrudan kurumun performansına yansımak ve performansın maaşa yansıtılması öneriliyor. Performans konusu sorunlu ve eğer somut ölçülebilir ölçütler sağlanmasa kişiler arasında gereksiz ayrıcalıklar yaratacak gibi görülüyor. Tabii akademisyenlerin performansları kurumun performansına yansıtılması eğer sağlıklı işletilirse kısmen üniversiteler İYİ AKADEMİSYEN alımı için daha seçici davranmak zorunda kalabilirler, bu da önemli olabilir. Ancak üniversitelerin akademisyen yetiştirme konusundaki ihtiyacını ve sorunu çözemeyecektir. Nitelikli öğretim elemanlarının akademik yapının kilit taşları olduğu ve başarının üniversitenin başarısı olarak değerlendirilmesi ile Türkiye’de belirli sayıda yükseköğretim kurumunun bünyelerinde nitelikli öğretim elemanlarını bulundurarak farklılaşması sağlanabilir. Performans her fakülte için nasıl uygulanacak net değil. Her birim bilimsel ve hizmet çıktıları bir birinden çok farklı olması nedeniyle ölçütler net olmalıdır.

 

Özel ve yabancı üniversitelerin kurulması yolu açılıyor.

Yeni yapıda 4 farklı yükseköğretim kurumu öngörülüyor:

1) Devlet üniversiteleri, 2) Vakıf üniversiteleri, 3) Özel üniversiteler, 4. Yabancı üniversiteler

Özel ve yabancı üniversitenin eğitim sistemine zararları çok daha fazla olabilir.

Yeni yasa ile “Özel hukuk tüzel kişiliğini haiz ve Yükseköğretim Kurulunun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile kurulan Özel yükseköğretim kurumu. Yabancı Yükseköğretim Kurumları da öngörülmektedir”.

Mevcut yasada devlet ve vakıf üniversiteleri mevcut. Ancak özel paralı üniversite yok. Sanırım özel üniversitelerde tüm finansman, eğitim hizmetini alan öğrenciler tarafından karşılanacak. Yasanın önerdiği özel ve yabancı üniversitelerin Türkiye’de şube açması, fakülte açması çok ciddi sorun yaratabilir. Mevcut hali ile çoğu Vakıf üniversitesi kontenjan doldurma sorunu nedeniyle kapanma noktasına gelmişken, yeni özel üniversite ve kontrolsüz yabancı üniversiteler sorun olabilir. Mevcut halde vakıf üniversitelerinin alt yapısı oluşturulmadan açılması nedeniyle kısa sürede çoğunun ilgi görmediği gözlenmiştir. Vakıf üniversiteleri akademik kadrolarını çoğunlukla devlet üniversitelerinden yüksek maaşla sağlamış ve devlet üniversiteleri bu arada akademik anlamda kan kaybetmiştir.

Bugüne kadar özel ve yabancı üniversite çekingen olarak siyasilerin gündemine gelmiş ancak Anayasa Mahkemesi tarafından ret edilmiş, yabancı üniversiteler ise Milli Güvenliğe aykırı görülmüş. Türkiye’de 1960’lı yıllarda özel akademiler (üniversiteler) açılmış ve ciddi tartışmalar üzerine kapatılmışlardır. Başta Amerika olmak üzere Asya'da önerilen bu özel üniversite anlayışı ticarileşmiş ve zamanla sorun oluşturmuştur. Son yıllarda bölgemizde Katar, Bahreyn, Ürdün ve diğer Arap ülkelerinde açılan bazı üniversitelerin değişik nedenli krizlerle kapandığı ve öğrencilerin mağdur olduğu biliniyor.

Çoğu yerde “Kayıt yap diplomanı al” veya  “Denize nazır binalarda diploman hazır“  anlayışı ve reklamı sorun oluşturabilir.

 

Üniversite Konseyi (Mütevelli Heyeti) Geliyor

Belirlenen şartları taşıyan kurumsallaşmış bazı üniversitelerde Üniversite Konseyi kurulabilecektir. Devlet üniversitelerinde Bakanlar Kurulu kararı ile oluşturulacak Üniversite Konseyinin kuruluşunda, en az 10 yıldan beri faaliyette olması şartı aranacaktır.

Konseyin oluşması şartları tam anlaşılmamakla berber taslak metinde “Devlet üniversitelerinde Bakanlar Kurulu kararı ile kurulacak olan Üniversite Konseyinin kuruluş şartları arasında, şu anki tartışmalar itibariyle, en az 10 yıldan beri faaliyette olması; son 5 yıl içinde yükseköğretim kurumunun bütçesinin, Kurul tarafından belirlenen miktarının kendi öz gelirlerinden elde edilmesi; öğretim elemanlarının son 3 yıllık akademik faaliyet puan ortalamasının, 10 yıldır faaliyetini sürdüren devlet üniversitelerinin öğretim elemanlarının ortalamasından fazla olması; öğretim elemanlarının en az üçte ikisinin katıldığı bir oylamada katılanların salt çoğunluğunun oyu ile kabul edilmesi ya da oylama olmaksızın Yükseköğretim Kurulu tarafından doğrudan Bakanlar Kuruluna teklif edilmesi gibi şartlar bulunmaktadır”.

Çok tartışmalı ve üniversite öğretim üyelerinin iradesinin sınırlandırıldığı ve siyasetin etkisinin baskın olacağı bir yapılanma öneriliyor. Konseyde en çok vergi veren üyenin atanması teklifi daha önce de birkaç kez gündeme gelmişti, ancak kamuoyunda parayı nasıl kazandığı bilinen bir iki ismin tartışma konusu olmaya başlaması ile teklif geri çekilmişti.

Yasa “Üniversite Konseyi, mevcut öneride, 11 kişiden oluşur. 5 üye üniversitenin her biri farklı fakültelerden ve bölüm başkanı ve üstü herhangi bir idari görevi olmayan kendi öğretim üyeleri arasından; 2 üye Bakanlar Kurulu tarafından; 2 üye Yükseköğretim Kurulu tarafından (ilgili üniversitenin profesörleri) arasından seçilir. Bu 9 üyenin seçeceği 1 üye ilgili üniversitenin mezunları arasından; 1 üye üniversitenin bulunduğu ilde en çok vergi verenler arasından ve/veya üniversiteye en çok bağışta bulunanlar arasından seçilir” deniyor. Daha öncede çok konuşuldu, en çok vergi ödeyen kişinin nasıl kazandığı sorusu hep soruldu, sorulacak. Bakanlar Kurulu aracılığıyla doğrudan /dolaylı olarak siyasetin üniversite yönetimine karışmasının yaşananlardan hareketle olumlu karşılanmayacağı ve sorunları daha da büyüteceği kaygısı oluşmaktadır.

 

Konseye Süper Yetkilere Sahip:  Yeni yasada YÖK yerine isim değişikliği ile oluşturulacak Türk Yükseköğretim Kurumu TYÖK üniversite konseyi üzerinde denetleyici olacaktır. Yasa önerisiyle “Üniversite Konseyi, rektör ve dekanları seçer ve atar; Üniversite stratejik planını ve performans programını onaylar; üniversite yatırım programını karara bağlar; Üniversite adına kamulaştırmaya, gayrimenkul satın alınmasına ve üniversitenin mülkiyetindeki gayrimenkuller üzerinde üçüncü kişiler lehine ayni hak tesisine karar verir; öğrenci kontenjanlarını ve öğrenim ücretlerini Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde belirler; sözleşmeli öğretim elemanlarına ve idari personele yapılacak ücret ve diğer ödemeleri belirler; senatonun ve üniversite yönetim kurulunun bazı kararlarını onaylar”.

Üniversite Konseylerinin önemli görevlerinden biri de “öğrenci kontenjanlarını ve öğrenim ücretlerini belirler” deniyor. Bu durumda üniversitelerde öğrencilerden ücret alınacağı belirtilecek.

Üniversitelerin faaliyetleri TYÖ bünyesinde Değerlendirme ve Denetleme Daire Başkanlığı kurulacak. Kurul, yıllık hazırlayacağı rapor ışığında üniversite hakkında yol gösterici, düzeltici, iyileştirici, kısıtlayıcı ve faaliyet iznini kaldırıcı önlemler alabilecek denilmektedir.

Bu hali ile üniversite ÖZEKLİĞİNDEN uzaklaşılacağı görülüyor. Konseyin üniversite yönetimini oluşturması öğretim üyelerinin devre dışı bırakılması ve birer memur konumuna getirecektir.

Yeni adı ile konsey-ancak yapı olarak “mütevelli heyetini” andıran yapılanmanın oluşması ile üniversitelerin yapısı iyice bozulur ve onarılması zor sorunlar yaratır. Ülkemizde maalesef toplumun çoğunluğunun gözünde üniversite bir bilim ve felsefi uğraş yeri değil, tam tersine bir iş güç kapısı olarak görülüyor.

Şimdiden olacaklar belli: Yakın akraba ve dostların üniversiteye alınması, Akademik yapılanmada yetkin bilim insanı yerine nepotist yaklaşılma öğretim üyesi alımı, yönetici belirlemede liyakate uymayan ve iktidarların veya yerel yönetimlerin telkinine maruz kalma, ihale ve yatırımlarda belirli şahıslara ayrıcalık gibi birçok istenmeyen konu üniversitelerin başını ağrıtacaktır.

Akademik personelin yeni yapılanma ile üniversite üzerindeki denetimi kalkacak ve öğretim üyeleri üniversitede birer memur olacaklardır. Şimdiden hiçbir konuda fikir beyan etmeyen akademisyenler yarın daha suskun kalacaktır. Bu durum üniversiteleri birer işletmeye dönüştürecektir.

 

Rektör Atanması

Rektörlerin 5 yıllığına 1 kere atama sistemi önerilmiş. YÖK ve Cumhurbaşkanı’nın Rektör belirleme üzerindeki etkisi devreden çıkıyor. Mevcut mevzuata göre rektörler 4 yıllığına atanır ancak iki defadan fazla atanamazlar deniliyor. Taslağa göre ise rektör 5 yıllığına atanacak, ancak bir kişi aynı üniversitede iki defa üst üste rektörlük yapamayacak. Rektör seçimi Üniversite Konseyi tarafından belirlenecek birkaç değişik modelle yapılacaktır. Taslak tam olmamakla beraber belirli kriterler çerçevesinde konseyin belirleyeceğe üç aday olacak ve bu 3 kişiden biri, üniversite konseyi tarafından seçilecek, konsey başkanı tarafından da atanacak. Ancak koşulların nasıl belirleneceği belirsizliği tartışma yaratacak.

Taslak üçüncü alternatif model öneriyor.  Bunlar arasında ” A) ilk turda beşte üç oy aranan iki turlu seçim; B) aynı seçimde üniversite yönetim kurulu üyeleri, senatörler ve dekanların da seçilmesi; C) belli kesimlerin (Öğretim üyeleri, öğrenciler, idari personel, mezunlar) belli kotalarla ikinci seçmenleri (yüzde 50 öğretim üyesi, yüzde 25 dış paydaş, yüzde 25 iç paydaş- mezunlar, idari personel ve öğrenci) seçmesi gibi modeller tartışılmaktadır. Bu modellerde en çok oy alanın rektör olarak atanması veya en çok oy alan üç kişinin Kurula ya da Cumhurbaşkanına sunulması da tartışılmaktadır”.

Başından birçok üniversitelinin bugüne kadar basına yansıyan talepleri ile yeni yasada önerilen rektör belirleme modeli ile örtüşmüyor. Temelde beklenen üniversite özerkliğine uygun olarak üniversitenin kendi yönetim organlarını kendisinin yerinde belirlenmesi istenmektedir.

Üniversitelerimizin evrensel ölçekte yönetici belirleme yapısı olmadığı için üniversiteler kendi içinde çok ciddi verimsizlik süreçleri yaşamıştır. 1991 yılından sonra adı seçim olan sistem ile rektör atamasında dolaylı olarak siyasetin etkisi üniversiteleri kendi içinde adamına göre, oy veren kişiye göre, liyakate dayalı olmayan yapılanma hepimizin eleştiri konusudur. ÜNİVERSİTELERİN TERCİHİNİN DİKKATE alınmaması gibi bir irade ortaya konulmaktadır. Ancak yine de üniversiteye küçük te olsa söz hakkı veriliyordu. Yeni yasada bu da ortadan kalkıyor.

Senato

“Rektörün başkanlığında, rektör yardımcıları, dekanlar ve her fakülteden fakülte öğretim üyeleri tarafından 3 yıl için seçilecek birer öğretim üyesinden, enstitü müdürleri ve ayrıca meslek yüksekokulları müdürlerinin kendi aralarından seçeceği en fazla 3 müdürden ve öğrenci temsilcisinden oluşur” deniyor. Yeni yasa önerisindeki yenilik “meslek yüksekokulları müdürlerinin kendi aralarından seçeceği en fazla 3 müdür ve öğrenci temsilcisinin” olması.

Üniversitelerin bugün işleyememesinin bir nedeni de senato üyelerinin seçilmişlerden çok atanmış dekan, enstitü müdürü ve meslek yüksekokulu müdürlerinden oluşması ve çoğunlukla kendilerini atayan rektöre karşı aksi görüş oluşturamamalarıdır.

Üniversite senatosu ve yönetim kurullarının hangi yetkilere sahip olacağı öneride net olarak belirtilmemiş.

Fakülte Dekanlık

Dekan belirleme şekli “Üniversite Konseyi olan Devlet Üniversitelerinde Dekan ilan üzerine başvuran profesör unvanına sahip adaylar arasından Konsey tarafından üç yıl süreyle atanır. Üniversite Konseyi, dekanın, başvuran adaylar arasından, fakültede kadrolu olarak görev yapan öğretim üyeleri tarafından seçilmesine de karar verebilir” deniyor.

Beklenen Fakültelerin daha özerk ve bağımsız olması iken önerilen hali ile konseye ve üniversite yönetimine daha bağımlı hale getirilmiştir. Fakülteler üniversitelerin ana damarları olup özgür olması, kendi kendini akademik kurullarla yönetmesi tarihsel bir gelenektir. Yasada fakülteler temel politika belirleme yetkisinden uzak, gerekli yazışmaları sağlayan organlar olarak işlev göreceklerdir.

Enstitüler

Yeni sistemde iki tür enstitü öngörülmektedir: Lisansüstü Enstitüleri ve Araştırma Enstitüleri.

Yetkileri ve sorumlulukları net değil.

 

Yasadaki Yenilikler

-Önemli bir yenilik Türkiye Yükseköğretim Veri Tabanı

“Yükseköğretim kurumlarının bütün düzeylerdeki öğrenci ve mezun kayıtları Kurul tarafından oluşturulacak yükseköğretim öğrenci veri tabanında güncel olarak tutulacak; yükseköğretimle ilgili bütün istatistikleri hazırlayabilecek sürekli bir birim öngörülmektedir”.

Ülkemizde hep bir ihtiyaç olan ve gelişmiş bir ülkede olması gereken bir veri tabanının olması önemli ve sistemin daha iyi anlaşılması için gerekli.

Bu konu YÖK yasasına başvurmadan da sağlanabilir.

 

-Bir yenilik de araştırma birimi (araştırma üniversitesi veya araştırma bölümü) oluşturulmaktadır. Olumlu etki yaratabilir, ancak yönetim modeli daha da önemlidir.

Araştırmacı öğretim elemanı kadrosu öneriliyor.

Ar-Gör ve Yard Doç. Kadroları yerine

Proje araştırmacısı istihdamı

Öğretim üyelerinin yürüttükleri projelerde sadece proje süresi boyunca kendilerine yardımcı olacak lisans mezunu proje araştırmacıları istihdam edilebilir. Proje asistanı projelerin finansman durumuna göre değerlendirilirse teşvik edilmiş olur. Ancak genç araştırıcıların özlük hakları ve sigorta durumda dikkate alınmak zorundadır.

 

Doktora Sonrası Araştırmacı Statüsü

Sözleşmeli Öğretim Üyesi Dönem Başlıyor
Yardımcı doçentlerin, doçent ve profesörlerin belli bir oranda sözleşmeli olması öneriliyor, Akademik unvanların üniversitelerde boş olan kadrolara göre veya norm kadrolara göre verilmesi öneriliyor. Bir öneri olarak kadro olmadan doçent unvanı verilmemesi talep edilmemektedir. Çok ciddi sorun olan yerinde kriterlerin tam oluşturulmadan akademik kadroların verilmesi bu süreçte yeni yasada akademik unvanların ilgili üniversite tarafından verilmesi, akademik personel için tam gün kalıcı kadrolar dışında esnek çalışma modelin de benimsenmiştir.

Yeni yasa önerisinde Ar-Gör Kadro Unvanlarına yer verilmemiştir.

Akademik kadro oluşturmada yenilik yok, ancak aşağıdaki belirli önerilerin tartışılması istenmektedir.

Yardımcı Doçentlik, Doçentlik ve Profesörlük atama ve yükseltmeleri hususunda alternatif öneriler de getirilmekte ve bu süreçte aşağıdaki alternatifler yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. Bunlar arasında:

• Yüksek Lisansın bir yayın veya kongre tebliği sonrası kabulü,

• Doktora tezinin alana göre 3 ya da 5 yayına dayanması; jürinin ağırlıklı olarak

başka üniversitelerden olması; tıpta uzmanlık ve doktoranın birbirinden ayrılması,

• Akademik kadrolar için norm kadrolar belirlenmesi, norm kadro olmadan unvan verilmemesi,

• Yardımcı doçentlerin tümünün, doçent ve profesörlerin belli bir oranda sözleşmeli olması,

• Akademik unvanların üniversitelerde boş olan kadrolara göre verilmesi; kadro olmadan doçent unvanı verilmemesi; akademik unvanların ilgili üniversite tarafından verilmesi,

• Akademik unvanlar için asgari atama standartlarının kurul tarafından belirlenmesi, ancak üniversitelerin bu standartların daha üstünde standartlar belirleyebilmesi,

• Akademik personel için tam gün kalıcı kadrolar dışında esnek çalışma modelinin benimsenmesi.”

 

Ücretli Araştırma İzni

“Bir devlet yükseköğretim kurumunda öğretim üyesi kadrosunda kesintisiz fiilen beş yıl çalışan öğretim üyelerine yurtiçinde ve yurtdışında araştırmalar yapmak amacıyla bir yıl süreyle ücretli izin verilebilir”.  Gelişmiş birçok üniversitede var olan bu model iyi yönetilirse yararlı olabilir.

 

Akademik Faaliyet Puanı Ve Faaliyete Bağlı Ek Ödeme Sistemi

Öğretim elemanlarının bir önceki yıl içinde gerçekleştirdikleri akademik faaliyetleri

100 puan üzerinden değerlendirmeyi ve bu puanlar üzerinden belirli bir yüzde ile maaşa yansıması öneriliyor.  Çok dikkatli ve nepotizme kaçmayacak bir yapılanma olursa kısmen öğretim üyelerini istekli olarak çalışmaya teşvik edebilir.

 

Yeni Yasada Eksik Veya Çok İşlenmemiş Konular

Yeni yasada öğrenciler ve onların eğitim ve öğretim hakları çok az işlenmiştir.

Akademik kadro oluşturma sorunu hızla üniversiteleşen Türkiye’nin gelecekteki kaliteli akademik yaşamın sorunlarını çözme konusunda hiçbir öneri getirmiyor.

Akademik ve çalışanların özlük hakları ve çalışma koşulları geçiştirilmiş.

Senato ve Yönetim kurularının görev ve sorumlukları yüzeysel olarak işlenmiş.

 

Özet ve Beklentiler

Yasa üzerinde tartışma yaratacak niteliktedir. Yasada ağırlıklı olarak üniversitelerdeki yönetim organlarından özellikle de üst yönetim modeli üzerinde durulmuş. Akademik özgürlükler, araştırma, bilim ve sanat özgürlüğü çok fazla işlenmemiş. Yasa tabiri caizse eski halinden de daha geri durmada. Üniversiteler özerk değil, hükümetlerin kontrolü altına sokulmaya çalışılmaktadır. 

Üniversite konseyi bilinen diğer adı ile “mütevelli heyeti” ülkemiz üniversiteleri için en son konuşulması gereken bir konu olmalı. Üniversite konseyi üniversiteyi şirket mantığı ve iktidarların denetimi ile yönetecek mekanizmaya sahip olacağı için özerklik anlayışına aykırı ve üniversite dokusuna uymayacak ve daha ciddi komplikasyonlar oluşturacaktır.

Akademisyenlerin özlük hakları ve özgürlükleri neredeyse hiç işlenmemiş. Kurumsal performanstan çok kişisel performans gibi tartışmalı konular getirmiş ki kısmen iyi işlerse yaralı olabilir, ancak bu ve benzeri performans parametrelerinin sağlık sektöründe personel arasında ne tür problem yarattığı biliniyor. Sözleşmeli akademisyenlik, proje veya araştırma asistanı konuları belirli bir oranda uygulanabilir. Ancak üniversitelerin zorunlu ihtiyacı olan nitelikli bilim insanı ancak bir felsefi okul anlayışı ile özerk üniversite ortamında sağlanır. Liyakate bağlı olmadan hiçbir çıtası ve kriteri olmayan birkaç yayınla yapılacak bir akademisyenlik anlayışının ülkemize artık yarar getirmediği ortada.

Üniversitelerin en ciddi sorunu uluslararası ölçekte akademisyen yetiştirememesidir. Yıllık 8000 nitelikli doktoralı araştırıcıya ihtiyacı olan ülkemiz üniversitelerinin bu soruna öncelik vermesi gerekir.

Yasa bilimsel araştırmaların önünün açılması, özgür bilim yapma ve yayma konusunda sınırlı önerilere sahiptir. Üniversitelerin alt yapı ve çalışma koşulları sorunlu. Sorun günden güne büyümektedir. Yeni yasa konuya ciddi çözüm önerileri getirmemektedir.

Akademisyenleri özlük hakları ve nitelikli bilim insanlarının korunması ve teşvik edilmesi ile ilgili çalışma hayatı ile ilgi mekanizma yok. Üniversitelerin verimlilik konusu ileride daha büyük sorun yaratacak niteliktedir. İkinci eğitim, ek ders ve yarı zamanlı üniversitelerin dokusunda olmayan ancak, üniversite hocalarını mahcup eden maaş ve özlük hakları işlenmemiş.

Özel ve yurtdışı kaynaklı yabancı üniversiteler buraya gelen öğrencilere sadece paragözüyle bakacaktır. Zamanla hak etmeden kazanılmış diplomalar her alanda sorun olabilir. Yabancı üniversitelerin kurulduğu ülkelerde nitelikli öğretim üyesinin bulundurmadıkları, eğitimin nitelikli yapılmadığı sıkça biliniyor. Ayrıca ülkemiz öğrencilerinin vakıf üniversitelerini tercih etme oranı şimdiden özel üniversiteye tercihin düşük düzeyde kalacağını gösteriyor.

Türkiye’nin şu andaki Yükseköğretiminde yabancı ve özel üniversite sorunu yok, eğitim ve araştırma kalitesi sorunu bulunmaktadır.

 

Üniversitenin Temel Sorunu Özerkliktir. Özerklik Olmadan Olmaz  

Üniversitelerin temel sorunu özerk ve demokratik olması eğitim ve bilimsel araştırmada daha nitelikli hale gelmesidir.

"Özerklik" yükseköğretim kurumlarının kendi bilimsel, yönetimsel ve bütçeleme işleyişine ilişkin kararlar almada ve eğitim, araştırma, dışa yönelik çalışmalar ve ilgili diğer faaliyetlerde kendi politikalarını oluşturmada devlet ve toplumun diğer bütün güçleri karşısındaki bağımsızlıkları anlamına gelir. Bilim üretmenin temel koşulu ve güvencesi özerkliktir. Otoritelerin etkisi altında özgür bilim yapılmayacağı için özerklik şart. 1965 yılında yayınlanan Dünya Üniversite Birliği tarafından yayınlana Yükseköğretim Kurumlarının Özerkliği ve Akademik Özgürlük Üzerine Lima Bildirgesinde belirtildiği üzere " Akademik özgürlük", akademik topluluk üyelerinin araştırma, inceleme, tartışma, belgeleme, üretme, yaratma, öğretme, anlatma veya yazma yoluyla bireysel ya da birlikte bilgi edinme, geliştirme ve aktarma özgürlüğüne sahiptirler. Üniversiteler tarihi temelde özerkliğe dayanır. Bunca uğraşıdan sonra eğer üniversiteler hele bizim gibi halen güçlü üniversite ilkelerinin oluşmadığı toplumlarda özerkliği elinden alınacak üniversiteler çok ciddi ve belki de telafisi mümkün olmayan bir yola girmiş olacaklardır. Çok dikkatli olunmalıdır.

 

Yeni Yasa Özerklik Beklentilerini Karşılamıyor ve Türkiye’nin 2023 Hedeflerine Ulaşmasından Uzak Görülüyor

Yasa kim/kimler tarafından kaleme alındı ve kimler bu konuda görüş oluşturdu bilmiyoruz ancak Kasım 2012 gibi yasanın son şeklinin verilmesi ve Bakanlar Kuruluna gönderilmesi planlanıyor. Yasada öne çıkan ilk intibalar temelde üniversite konseyleri ve buna bağlı olarak rektör ve dekan atamalarını kontrol etme eksenine oturulmuş bir yasa önerisi. YÖK Yasası ülkemizde kurulduğu günden bugüne 30 küsur yıl geçti ve ciddi eleştiri almakla kalmadı, ülkemiz eğitim yükseköğretimi çalışamaz hale geldi. Türkiye üniversiteleri bilimsel gelişmelerin gerisinde kaldı ve halen ilk 500 sıralamasında kalan bir üniversitemiz yok. Eğitim ve bilimsel araştırmalarımızın kalitesi ortada. Ülkenin birinci derecedeki en ciddi sorunu olan özerk üniversite talebi yasada karşılanmamış. Sınırlı derecede esneklikler içeren yasa taslağı yeni tartışmaları doğuracak gibi görülüyor. Hatta kimi akademisyenden edindiğim ilk izlenime göre 30 yıl eleştirilen YÖK yasasının yerine böyle bir yasa mı gelmeliydi? Üniversitelerimiz bunca eleştirilen yasadan sonra böyle bir yasayı hak ediyor mu? Hatta deniliyor ki mevcut yürüklükteki YÖK böyle kalsın daha mı iyi olur?  Üniversitelerin sorunu yalnızca Rektör belirleme değildir.

Üniversite konseylerinin kurulması mevcut hali ile gerçekçi olmadığı ve üniversitelerin sorunlu yönetim anlayışını daha da ağırlaştıracak ve çalışamaz duruma getirecektir. Bu şekli ile yönetici belirleme şekli sübjektif sonuçlar doğuracağı için yarın bir başka iktidar döneminde başka bir eleştiri konusu olacaktır. Yükseköğretim siyaset üstü ve üniversitelerin liyakatine dayalı her yönü ile özerklik ekseninde kalmalıdır. Yeni yasaya ve reforma öncelikle ihtiyaç var ancak yasanın üniversite ve ilgililerin daha geniş katılımı ile sağlanmalıdır. 

Üniversitelerin yeni baştan bir atölye çalışması ile görüş toplayıp, ülkemize özgü geçmiş deneyimleri ve sorunları da dikkate alarak ciddi bir üniversiteler yasasını şekillendirmeleri kaçınılmazdır. Dünyada örneği olmayan YÖK türü uygulama yerine bir üst çatı kurum olarak rektörler kurulu koordinasyonu sağlamak için oluşturulabilir. Hepsinden önemlisi üniversiteler özerk olmalı ve HESAP vermelidirler. Hesap vermeyen, niteliği olmayan ve başarılı olamayan üniversite kendi sorununu kendisi çözsün.

Türkiye'nin halen kendi içinde batılı anlamda bir yasa çıkaracak birikimi var. Yeter ki isteyelim yeter ki siyaset üniversiteden uzak dursun.

Özerklik olmadan ülkemiz yükseköğretimi arzu edilen yapılanmaya kavuşamaz

 

Prof. Dr. İbrahim Ortaş,

Çukurova Üniversitesi, This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

ÜKSEKÖĞRETİMDE ARZ TALEBİ GEÇTİ, ARTIK OKUYACAK ÖĞRENCİ ARANIYOR:

KİMYA VE MATEMATİK DAHİL LİSANS PROGRAMLARINDA BÜYÜK BOŞLUKLAR VAR

2012 ÖSYS yerleştirmeleri açıklanmış bulunuyor. Program kontenjanlarına ve yerleştirmelere bakılırsa, ilk dikkati çeken nokta artık boş kalan önlisans ve lisans programlarındaki boşluklar oluşturuyor.

Bu boşluklar; yükseköğretim politikalarının iyi planlanmadığı gerçeğini açıkça ortaya koyduğu gibi insanların uzun erimli temel bilimlerden giderek kısa erimli maddi getirisi yüksek programlara yöneldiğini göstermesi açısından da düşündürücü bulunuyor.

 Ayrıca gerekli ön bilgilere ve donanım sahip olmadan herkesin yükseköğretime kabul edilmesi eğitim öğretimin kalitesini daha da düşürecektir.

 

KONTENJANLAR VE BOŞ KALANLAR

 746 Bin Örgün, 191 Bin Açıköğretim, Toplam 938 Bin Kontenjan

 2012 yılı için 937.676 kontenjan bulunuyor. Bu kontenjanlar

 

  • Devlet örgün ve açıköğretim 821.826, vakıf, KKTC ve diğer 115.850,
  • Örgün 746.226, açıköğretim 191.450,
  • Örgün önlisans 316.181, örgün lisans 405.744 ve özel yetenekle öğrenci alan örgün 24.301 şeklinde dağılıyor.

 

 

2012-ÖSYS Kontenjanları (Açıköğretim dahil)

 

Devlet Örgün 

Devlet

Açıköğr.

Devlet Toplam

Vakıf

KKTC  

Diğer / Yurt Dışı  

Toplam Vakıf+ KKTC+ Diğer

Toplam Örgün

Genel Toplam

Önlisans (Tablo3A+3B)

284.263

50.000

334.263

30.144

1.674

100

31.918

316.181

366.181

Lisans (Tablo-4)

328.263

141.450

469.686

60.975

14.811

1.722

77.508

405.744

547.194

Özel Yetenek (Tablo5)

17.877

0

17.877

4.187

2.141

96

6.424

24.301

24.301

Genel Toplam

630.376

191.450

821.826

95.306

18.626

1.918

115.850

746.226

937.676

 

746 Bin Örgün Program Kontenjanından 80 Bini Boş: Lisans Programlarında Daha Fazla Boşluk Var

 Örgün olarak 721.925 kontenjanın yaklaşık 32 bini önlisans, 48 bini de lisans olmak üzere 80.228 kontenjan boş kalmış bulunuyor.

 Burada dikkat çekici noktalardan birini de önlisansa göre lisans programlarında daha fazla boşluk kalması oluşturuyor.

 

Örgün Yükseköğretim Programlarının Kontenjanları ve Yerleşen Aday Sayıları (2012 İlk Yerleştirme, AÖF hariç)

 

Önlisans (AÖF hariç)

Lisans (AÖF hariç)

Toplam (AÖF hariç)

 

Kontenjan

Yerleşen

Boş

Boş %

Kontenjan

Yerleşen

Boş

Boş %

Kontenjan

Yerleşen

Boş

Boş %

Devlet Üniversiteleri

284263

259427

24836

8,74

328236

301751

26485

8,07

612499

561178

51321

8,38

Vakıf Üniversiteleri

30144

24422

5722

18,98

60975

49396

11579

18,99

91119

73818

17301

18,99

KKTC Üniversiteleri

1674

474

1200

71,68

14811

5324

9487

64,05

16485

5798

10687

64,83

Diğer Ülkelerdeki Üniversiteler

100

32

68

68,00

1722

871

851

49,42

1822

903

919

50,44

Toplam

316181

284355

31826

10,07

405744

357342

48402

11,93

721925

641697

80228

11,11

* Ayrıca 141.450 AÖF lisans ve 50.000 de AÖ önlisans kontenjanı bulunmaktadır.

 

Temel Fen Bilimleri ile Jeoloji, Maden ve Su Ürünleri Çökmüş Durumda

 LİSANS düzeyinde devlet üniversitelerinin yaklaşık % 8’i, vakıf üniversitelerinin yaklaşık % 19’u ve K.Kıbrısüniversitelerinin % 64’ü olmak üzere toplam lisans kontenjanlarının % 11,93’ü boş kalıyor.

 Lisans programlara göre ayrıntılarına bakılırsa

a) Devlet üniversitelerinin

  • Fizik (hemen tüm normal ve ikinci öğretim),
  • Kimya (ikinci öğretim),
  • Biyoloji (ikinci öğretim),
  • Matematik  (ikinci öğretim),
  • Maden Mühendisliği (hemen tüm normal ve ikinci öğretim),
  • Jeoloji Mühendisliği (hemen tüm normal ve ikinci öğretim),
  • Ziraat “Tarımsal Yapılar ve Sulama” ve “Tarım Makineleri” programları ile
  • Su Ürünleri (hemen tüm kontenjanı);

b) Vakıf ve K.Kıbrıs üniversitelerinin

  • Bursuz (ücretli) programlarının hemen tamamı,
  • SUNNY gibi (yurtdışı üniversitelerle ortak paralı programlar),

boş kalıyor.

 

Örneğin Çukurova Üniversitesi birinci öğretimde

Fen-Edebiyat Fakültesi her biri 82’şer kontenjanı olan

  • Fiziğe 2,
  • Kimyaya 15,
  • Biyolojiye 43,

MM Fakültesi 82’şer kontenjanı olan

  • Jeolojiye 53,
  • Madene 41,

Ziraat Fakültesinin 47’şer kontenjanı olan

  • Zootekniye 34,
  • Tarımsal Yapılar ve Sulamaya 25,
  • Tarımsal Makinelere 7 ve
  • Su Ürünleri Fakültesinin toplam 47 kontenjanına sadece 2 başvuru bulunuyor.

 Matematik ve İstatistik bölümleri de dahil tüm bu programların ikinci öğretimlerine hemen hiç başvuru bulunmuyor.

  Meslek Yüksekokullarında Pazarlama, Muhasebe, İşletme, Bilgisayar, Turizm, Tekstil ve Tarım Türü Programlar Çok Fazla Olup Bir Kısmı Boş Kalıyor

 ÖNLİSANS düzeyinde ise devlet üniversitelerinin yaklaşık % 9’u, vakıf üniversitelerinin yaklaşık % 19’u ve K.Kıbrıs üniversitelerinin % 72’si olmak üzere toplam önlisans kontenjanlarının % 10,07’si boş kalıyor.

 Önlisans programlara göre ayrıntılarına bakılırsa

  • Su Ürünleri, Tohumculuk, Seracılık, Sütçülük, Tavukçuluk, Et Ürünleri, Mantarcılık, Organik Tarım, Tıbbi Bitkiler, Peyzaj, Süs Bitkileri, Gıda vb.,
  • Pazarlama, Muhasebe, İşletme, Turizm-Seyahat,
  • Seramik, Maden, Sondaj, Gaz Tesisatı, Kimya, Tekstil, El Sanatları, Bilgisayar Programcılığı, İnşaat, Mobilya,
  • Otomotiv, Elektrik, Elektronik türü programların bir kısmının ikinci öğretimleri,
  • UOÖLP-Hackney Community College (İngiltere) gibi yurtdışı üniversitelerle ortak paralı programlar ile
  • Vakıf ve K.Kıbrıs’taki burssuz ücrete tabi programlar

boş kalıyor.

 

Sağlıkla İlgili Programlara İlgi Yüksek, Ziraat Fakülteleri De Toparlanıyor

 Önlisans ve lisans düzeyinde sağlıkla (medikal alanlarla) ilgili programlara genel bir talep bulunuyor.  Sosyal hizmetler gibi alanlar da istendik programları oluşturuyor. Ziraat Fakülteleri de birkaç programı hariç geçmiş yıllara göre genel bir toparlanma eğilimi gösteriyor.

 ÖRGÜN LİSANS PROGRAMLARINA YERLEŞMEDE İMAM HATİP LİSELERİ SON SIRALARDA YER ALIYOR

 Örgün 4 ve daha fazla yıllık lisans programlarında ilk sırayı % 75 başarı ile Sosyal Bilimler Liseleri alıyor. Bu okulları Fen Liseleri ile Öğretmen Liseleri takip ediyor.

 İmam Hatip Liseleri örgün lisans programlarına % 12’lik yerleştirme ile Askeri Liseler (% 38), Polis Kolejleri (% 20), Otelcilik ve Turizm Liseleri (% 15) ve Teknik Liselerin (% 14) ardında yer alıyor.

 

Okul Türlerine Göre Başvuran ve Yerleşen Aday Sayıları

  

  

  

ÖSYS'ye Başvuran

Yerleşen

Önlisans

AÖF

Lisans

Toplam

Lisans Yer. %

Toplam Yer. %

Sınavsız

YGS İle

SOSYAL BİLİMLER LİSESİ

838

0

0

9

631

640

75,30

76,37

ÖZEL FEN LİSESİ

3930

0

27

92

2529

2648

64,35

67,38

FEN LİSESİ 

9461

0

33

141

5648

5822

59,70

61,54

ÖĞRETMEN LİSELERİ 

29029

0

364

1079

16098

17541

55,45

60,43

Y.DİL EĞİTİM YAPAN ÖZ.L.

33468

0

1113

1297

18343

20753

54,81

62,01

ANADOLU LİSESİ 

180793

0

3489

5896

97431

106816

53,89

59,08

ASKERİ LİSE 

986

0

23

57

372

452

37,73

45,84

ÖZEL LİSE 

9847

0

689

738

3041

4468

30,88

45,37

POLİS KOLEJİ 

152

0

2

24

30

56

19,74

36,84

LİSE  

899965

0

94892

106405

165747

367044

18,42

40,78

OTELCİLİK VE TURİZM MESLEK

12200

3304

366

1115

1872

6657

15,34

54,57

TEKNİK LİSELER 

65705

17175

2927

3889

8939

32930

13,60

50,12

İMAM HATİP LİSELERİ

96145

0

5397

27284

11581

44262

12,05

46,04

LİSE(Y.DİL AĞIRLIKLI) 

20153

0

1257

4502

2399

8158

11,90

40,48

AKŞAM LİSESİ 

138

0

7

26

1

34

0,72

24,64

ÖZEL AKŞAM LİSESİ

6165

0

815

858

406

2079

6,59

33,72

SPOR LİSESİ 

1169

0

63

63

25

151

2,14

12,92

GÜZEL SANATLAR LİSELERİ

4379

0

177

172

94

443

2,15

10,12

TİCARET MESLEK LİSELERİ

114196

38186

2730

15949

5229

62094

4,58

54,37

ENDÜSTRİ MESLEK LİSELERİ

192596

56349

5702

15765

3570

81386

1,85

42,26

KIZ MESLEK LİSELERİ

145106

23948

9279

23726

8990

65943

6,20

45,44

SAĞLIK MESLEK LİSELERİ

43616

9315

386

11721

1981

23403

4,54

53,66

SEKRETERLİK MESLEK LİSELERİ

50

4

1

16

3

24

6,00

48,00

ASTSUBAY HAZIRLAMA OKULLARI

684

18

20

204

39

281

5,70

41,08

DİĞER MESLEK LİSELERİ

24612

5358

938

2750

2336

11382

9,49

46,25

DİĞER  

96

0

1

7

7

15

7,29

15,63

Genel Toplam 

1895479

153657

130698

223785

357342

865482

18,85

45,66

 

Adnan Gümüş, Prof. Dr., Sosyolog,

Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., 0505-544 43 03